در میان شهوات حیوانی، شهوت جنسی را می توان قوی ترین شهوت دانست. نشانه وجدانی این قضاوت آن است که انسان برای ارضاء شهوت جنسی، از شهوت های دیگر همچون خوردن چشم می پوشد. شهواتِ خاصّ انسان نیز همین گونه است. مثلا انسان گاه از مال می گذرد و به ظاهر زهد می فروشد، تا اینکه در میان مردم به منزلت و مقامی برسد. درباره مقایسه میان شهوات حیوانی و انسانی، در ادامه سخن خواهیم گفت.

هر عاقلی تصدیق می کند که اگر درپیِ امیال و شهوات نفسانی خود برود، در حقیقت به عقل خود بی اعتنایی کرده است. به تعبیر دیگر «هوی» از حجاب های عقل است. در روایات، «هوی» را در تقابل کامل با «عقل» نهاده اند:

«الْهَوی ضِدُّ الْعَقْلِ.»

«هوی ضدّ عقل است.»

کلام اخیر، مفهوم ضدّیّت عقل با هوی و شهوت را تأیید می کند. نفس آدمی، همواره در کشاکش میان لشکر رحمانی عقل و لشکر شیطانی هوی است. هرکدام از این دو که غلبه یابد، نفس را به سوی خود فرا می خواند:

«الْعَقْلُ صاحِبُ جَیْشِ الرَّحْمنِ وَ الْهَوی قائِدُ جَیْشِ الشَّیطانِ، وَ النَّفْسُ مُتَجاذَبَهٌ بَیْنَهُما. فَأَیُّهُما غَلَبَ کانَتْ فی حَیِّزِهِ.»

«عقل، فرمانده لشکر رحمان و هوی، امیر سپاه شیطان است و نفس میان آن دو در کشمکش است. پس هرکدام از آن دو غلبه یافت، (نفس) در سمت او خواهد بود.»

 کتاب پرتو خرد: (خلاصه کتاب عقل) تحریر درس گفتارهای دکتر سید محمد بنی هاشمی/ امیر مسعود جهان بین.